Ik vermoedde wat er aan de hand was en daarom heb ik U een waterstaal van de uitzwemmer in kwestie gevraagd om de theorie aan de praktijk te toetsen zoals dat heet.

Crenicara filamentosa, de dambordcichlide is een klein blijvende cichlide waarvan het mannetje met fraaie kleuren pronkt. (Foto René Wouters †) Crenicara filamentosa, vrouwtje met eieren. Een legsel bestaat doorgaans uit een 100-tal eitjes. (Foto René Wouters †)

De analyse zag er als volgt uit:

Dergelijke analyses waren vroeger een klassiek profiel in de aquacultuur waar steeds met zeer hoge visbezettingen werd gewerkt. Bij de professionele cultuur van consumptievissen en aquariumvissen probeert men immers steeds op zo weinig mogelijk plaatsruimte zoveel mogelijk vissen groot te brengen. En in zekere zin doen veel amateurkwekers dat hier te lande ook. De enorme druk van de biologische belasting in een aquacultuursysteem wordt momenteel zelfs met behulp van microprocessorgestuurde apparatuur onder controle gehouden.
Oude rotten in het kweken van aquariumvissen weten dat ze enorm veel water moeten verversen. Ook zonder te meten. Velen van hen verversen om de 2 dagen het grootste deel van het water van de uitzwemmers en de echt goede doen dat zelfs elke dag. "Dan groeien ze beter" is hierbij een vaak gehoorde uitspraak. En dat klopt. Wanneer je aan die mensen zou vragen wat er nu precies die vissen laat groeien, dan zouden ze het antwoord schuldig blijven. Die onbespeurbare factor is de biologische belasting. In de natuur is dat onbestaande tenzij de mens er een handje bij "helpt". Een stad, landbouw, industrie lozen in het open water soms aanzienlijke hoeveelheden nitraat en fosfaat (en natuurlijk nog tal van andere onbehoorlijkheden, maar daar gaat het nu niet over). Deze twee stoffen, een stikstof- en een fosforverbinding, stapelen zich in een gesloten systeem (zoals een aquarium) op. Het eerste is trouwens het eindproduct van de veelgenoemde stikstofcyclus die in elk goed werkend filter plaatsgrijpt. Hoe beter het filter werkt, hoe sneller er nitraat gevormd wordt. Het is dan ook logisch dat in drukbezette systemen er sneller grote hoeveelheden nitraat ontstaan. In dat geval krijgen we vaak, door het opgebruiken van de nodige zuurstof-ionen een overdaad aan vrije stikstof-ionen. Wanneer die zich met het nitraat (NO3-) verbinden dan ontstaat er salpeterzuur (HNO3) en dat tast de buffercapaciteit aan. Dat systeem werd reeds in 1973 door Gundersen & Mountain beschreven voor zeewater. In Spotte (1979) vonden we de reactie:

NO2- + H+ + 2H2O H+ + NO3- + 2[H+ + e-]

In de praktijk komt het erop neer dat bij nitraatgehaltes van meer dan 120 mg/l het buffersysteem met een sneltreinvaart wordt afgebroken waardoor de pH onherroepelijk naar 6, 5, 4 tot zelfs 3 daalt. Ik heb de vorming van salpeterzuur overigens vorige maand ook geciteerd maar dan in het geval van een zeewateraquarium waarin intensief kalkwater werd toegediend. Ook daar attaqueert het salpeterzuur de kalkionen als we die op de verkeerde plaats toedienen.
Een oplossing is het verversen van water. Eigenlijk niet een oplossing maar de énige oplossing. Met de gegevens uit het artikel over microprocessorgestuurd waterverversen kon ik de waterverversing per week berekenen om het nitraat op een constant niveau te houden: dat kwam neer op maar liefst 250 liter per week per 100 liter water of 2,5 maal de inhoud van uw aquarium! U kunt ook elke dag 36 liter verversen voor elke 100 liter aqua-riuminhoud.
Ontstellend hoge getallen? Kom nu, in de natuur wordt een beek elke minuut van vers water voorzien. Dat is dan ook de reden dat we daar maar een fractie nitraat aantreffen. De limitatieve factor voor de groei van vissen is nitraat en in mindere mate fosfaat. Verwijder dit resoluut uit uw kweekbakken en uitzwemmers en de kans dat U "Bonsai-visjes" kweekt is dan vrijwel uitgesloten.
Misschien houdt U meer van een nitraatcontrole door harsen? Dat kan natuurlijk wel maar ik denk niet dat daar behoorlijke resultaten mee kunnen behaald worden in een uitzwemmer. De opbouw van nitraat gaat daar namelijk veel sneller dan de harsen kunnen omzetten.
Wanneer U veel kweekt is het misschien aardig om een systeem van automatisch waterverversen te installeren zoals ik al in enkele professionele kwekerijen gezien heb.
Nog veel succes met het opkweken van uw dwergcichliden.

Literatuur:
Gundersen K. & Mountain W.C. - 1973 - Oxygen utilisation and pH changes in the ocean resulting from biological nitrate formation - Deep-Sea Res. 20:1083-1091.
Kaiser G.E., Wheaton W.H. & Wortman B. - 1991 - Automated Water Quality Analysis and Control - Am. Fish. Soc. Symposium 10:507-515.
Spotte S. - 1979 - Fish and Invertebrate Culture: Water Management in Closed Systems - J. Wiley & Sons - New York.